Στο νοτιοανατολικό άκρο του νόμου Αρκαδίας στην επαρχία Κυνουρίας, στις παρυφές του Πάρνωνα απλώνεται μικρό οροπέδιο που στο κέντρο του ...
Στο νοτιοανατολικό άκρο του νόμου Αρκαδίας στην επαρχία Κυνουρίας, στις παρυφές του Πάρνωνα απλώνεται μικρό οροπέδιο που στο κέντρο του είναι χτισμένο το χωριό Πελετά. Το χωριό έχει ωραία πετρόκτιστα σπίτια και προσφέρεται για δροσερές διακοπές καθώς και για βραδινούς περιπάτους κάτω από το εκπληκτικό φυσικό κάλλος του έναστρου ουρανού.
Κόσμημα όμως για τα Πελετά αποτελεί ο επιβλητικός ναός των Αγίων Αποστόλων που δεσπόζει στο κέντρο του χωριού δίπλα στην κεντρική πλατεία. Ο ναός αυτός ιδρύθηκε το 1955 πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ναού. Αποτελεί έργο του κορυφαίου και κυρίαρχου στον χώρο της Ναοδομίας αρχιτέκτονα Γεωργίου Νομικού ο οποίος μάλιστα είναι και ο μελετητής του περικαλλούς Ναού Αγίου Ανδρέα, Πολιούχου της πόλεως Πατρών. Η όλη κατασκευή είναι οικοδομημένη με λαξευμένες πέτρες οι οποίες έχουν δουλευτεί επιμελημένα και έχουν συναρμοστεί με προσοχή από άριστους τεχνίτες.
Ο τύπος του ναού είναι Αγιορείτικος τρίκογχος, απλός τετρακιόνιος σταυροειδής. Η παραλλαγή του σταυροειδή δημιουργείται όταν οι οριζόντιες κεραίες του σταυρού, βόρεια και νότια, καταλήγουν εξωτερικά σε κόγχες. Έχει ωραίο σταυρικό σχήμα εσωτερικά και εξωτερικά με τον οκταγωνικό τρούλο, το υψηλό τύμπανο, και τα τρίλοβα τοξωτά παράθυρα σε κάθε πλευρά του. Τα καμπύλα αετώματα, τα διαδοχικά επίπεδα της στέγης, τα οποία έχουν κεραμοσκεπή, καθώς και τα πολλά τοξωτά ανοίγματα (πόρτες-παράθυρα) όλα έχουν κεραμοπλαστική διακόσμηση.
Στη δυτική πλευρά του ναού στην κεντρική είσοδο υπάρχει υπόστεγο και σχηματίζεται ένα είδος εξωνάρθηκα που στηρίζεται στα πλάγια από δύο πεσσούς/κολόνες πετρόκτιστες και ανάμεσά τους από τέσσερις λευκούς μαρμάρινους κίονες. Πάνω σχηματίζονται τόξα επίσης με κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Στην ανατολική πλευρά του ναού οι τρεις κόγχες του ιερού είναι πολύπλευρες.
Το εντυπωσιακό καμπαναριό είναι ενσωματωμένο στη νοτιοδυτική γωνία του ναού στο κάτω τμήμα του, το οποίο ανέρχεται σε μεγάλο ύψος πάνω από τη στέγη του. Εκτός από τα πολλά παράθυρα στο υψηλότερο σημείο έχει τοξοειδή δίλοβα ανοίγματα. Στην αρχή των τόξων είναι αναρτημένες οι καμπάνες. Πάνω από τα τόξα υπάρχει ρολόι που η καμπάνα του αντηχεί σε όλο το χωριό κάθε μισή ώρα.
Το εσωτερικό του ναού χωρίζεται σε νάρθηκα, κυρίως ναό, και ιερό βήμα. Έχει τέσσερις πεσσούς-κολόνες από τους οποίους οι δύο ανατολικοί ταυτίζονται με το τέμπλο, και οι δύο δυτικοί στέκονται στον κυρίως ναό. Αυτοί οι τέσσερις πεσσοί- κολόνες με τα σφαιρικά τρίγωνα στηρίζουν το οκτάπλευρο τρούλο. Το ιερό βήμα καταλαμβάνει το ανατολικό τμήμα του σταυρικού τετραγώνου, δηλαδή όλη την ανατολική κεραία του σταυρού. Λέγεται ότι συνέβη αυτό διότι λόγω υψηλού κόστους μειώθηκε το αρχικό μήκος του ναού. Σήμερα το εσωτερικό του ναού περιέχει τοιχογραφίες με τη συνήθη διάταξη της εικονογραφίας. Στον τρούλο δεσπόζει ο Παντοκράτορας, στη στεφάνη οι δώδεκα Απόστολοι, στα σφαιρικά τρίγωνα οι τέσσερις Ευαγγελιστές ενώ στην αψίδα του ιερού βήματος εικονίζεται η Παναγία βρεφοκρατούσα ως μεσίτρια μεταξύ ουρανού και γης.
Το περίτεχνο λευκό μαρμάρινο τέμπλο κοσμείται, εκτός από το δωδεκάορτο πάνω, εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης με μεγάλες βυζαντινές εικόνες με τις ενδείξεις της προσφοράς. Οι υπόλοιπες επιφάνειες περιέχουν τοιχογραφίες, στις οποίες έχουν σημειωθεί οι προσφορές και οι δεήσεις. Ο ναός έχει άπλετο φως από τα έγχρωμα υαλογραφήματα των παραθύρων. Στο κέντρο του ναού τονίζεται ο άξονας του ύψους ως σύμβολο βιωματικής έκφρασης της μετάνοιας και της κατάνυξης.
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να γίνει μία σύντομη αναδρομή στο παρελθόν. Σύμφωνα με πληροφορίες, το μεγαλοπρεπές και πολυδάπανο αυτό έργο ιδρύθηκε με τις χορηγίες των Πελετιωτών της διασποράς, όπως είναι χαραγμένα με επιγραφική τα ονόματά τους σε μαρμάρινες πλάκες, οι οποίες είναι αναρτημένες έξω στη δεξιά πλευρά της εισόδου, καθώς και με την προσωπική εργασία των κατοίκων.
Ο ΙΕΡΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΕΛΕΤΩΝ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΘΕΜΕΛΙΩΝ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1955 ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ. ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ Η’ ΜΠΕΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΕΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΕΛΕΤΩΝ. ΚΑΘΗΓΙΑΣΘΗ ΥΠΟ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΤΟΥ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ Κ.Κ. ΘΕΟΚΛΗΤΟΥ ΤΟΥ Β’ ΚΑΤ. ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1967
ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΟΣ Κ. ΤΡΟΥΜΠΑΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΘ. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Π. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΚΩΝ/ΝΟΣ Π. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ι. ΚΑΡΔΑΣΗΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Π. ΚΑΡΔΑΣΗΣ
ΔΗΜΗΤ. ΔΙΑΜ. ΚΑΡΔΙΑΣΜΕΝΟΣ
ΚΩΝ/ΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δ. ΚΟΙΚΟΣ
ΙΟΑ. ΑΝΔ. ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Η ΜΠΕΗΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Π. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΘΕΟΔΩΡΟΣ Π. ΚΩΣΤΑΚΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΚ. ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ
Το θαυμάσιο αυτό έργο, το οποίο είναι απαράμιλλης αισθητικής αξίας, βρίσκεται σήμερα χάρη στην πρωτοβουλία και στις ενέργειες της τότε εκκλησιαστικής επιτροπής, στους αείμνηστους, Παναγιώτη Αθαν. Βουδούρη , Νικόλαο Δημ. Κόικο και Νικόλαο Γεωρ. Κατσουράνη.
Κύρια χαρακτηριστικά του ναού είναι η αρχιτεκτονική και η εξαιρετική ποιότητά του τα οποία τον αναδεικνύουν σε έργο υψηλού επίπεδου και επίτευγμα προικισμένων ανθρώπων σε δύσκολες εποχές. Ο ναός είναι αφιερωμένος στους Δώδεκα Αποστόλους και γιορτάζει στις 30 Ιουνίου με πανηγυρική λειτουργία και η προσέλευση είναι μεγάλη από όλη τη γύρω περιοχή. Σε όλους όσους συνέβαλαν στην κατασκευή αυτού του έργου οφείλεται τιμή και σεβασμός.
Κλείνοντας υπογραμμίζεται ότι ο ναός των Αγίων Αποστόλων μπορεί να ερμηνευτεί μόνο με τα αξιολογικά κριτήρια της εποχής στην οποία ιδρύθηκε. Γι’ αυτό άλλωστε και η σύγχρονη έρευνα , στην πολύ συνοπτική αυτή περιγραφή, προσπάθησε να προσεγγίσει και να καταγράψει την αυθεντική του ταυτότητα.
Τέλος δράττομαι της ευκαιρίας να τονίσω ότι όλη η ελληνική επικράτεια είναι διάσπαρτη από πολλούς ναούς, επιβλητικούς ή ταπεινούς. Όλα αυτά τα οικοδομήματα είναι χώροι λατρείας της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας μας η οποία δεν είναι η μόνη κυρίαρχη πηγή αξιών, αλλά και τρόπος ζωής, δεμένη με την ψυχή μας, με τις αξίες μας και την ηθική μας συνείδηση, τα ήθη και τα έθιμά μας, τις χαρές και τις λύπες μας, και παραμένει μήτρα και κιβωτός του πολιτισμού μας. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η χριστιανική μας παράδοση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με τα πολιτιστικά λαϊκά δρώμενα του τόπου μας, τα πανηγύρια τα οποία είναι ύψιστης πολιτιστικής σημασίας διότι σ’ αυτά συμμετέχουν άνθρωποι όλων των ηλικιών επικοινωνούν, διασκεδάζουν εκτονώνονται.
Κόσμημα όμως για τα Πελετά αποτελεί ο επιβλητικός ναός των Αγίων Αποστόλων που δεσπόζει στο κέντρο του χωριού δίπλα στην κεντρική πλατεία. Ο ναός αυτός ιδρύθηκε το 1955 πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ναού. Αποτελεί έργο του κορυφαίου και κυρίαρχου στον χώρο της Ναοδομίας αρχιτέκτονα Γεωργίου Νομικού ο οποίος μάλιστα είναι και ο μελετητής του περικαλλούς Ναού Αγίου Ανδρέα, Πολιούχου της πόλεως Πατρών. Η όλη κατασκευή είναι οικοδομημένη με λαξευμένες πέτρες οι οποίες έχουν δουλευτεί επιμελημένα και έχουν συναρμοστεί με προσοχή από άριστους τεχνίτες.
Ο τύπος του ναού είναι Αγιορείτικος τρίκογχος, απλός τετρακιόνιος σταυροειδής. Η παραλλαγή του σταυροειδή δημιουργείται όταν οι οριζόντιες κεραίες του σταυρού, βόρεια και νότια, καταλήγουν εξωτερικά σε κόγχες. Έχει ωραίο σταυρικό σχήμα εσωτερικά και εξωτερικά με τον οκταγωνικό τρούλο, το υψηλό τύμπανο, και τα τρίλοβα τοξωτά παράθυρα σε κάθε πλευρά του. Τα καμπύλα αετώματα, τα διαδοχικά επίπεδα της στέγης, τα οποία έχουν κεραμοσκεπή, καθώς και τα πολλά τοξωτά ανοίγματα (πόρτες-παράθυρα) όλα έχουν κεραμοπλαστική διακόσμηση.
Στη δυτική πλευρά του ναού στην κεντρική είσοδο υπάρχει υπόστεγο και σχηματίζεται ένα είδος εξωνάρθηκα που στηρίζεται στα πλάγια από δύο πεσσούς/κολόνες πετρόκτιστες και ανάμεσά τους από τέσσερις λευκούς μαρμάρινους κίονες. Πάνω σχηματίζονται τόξα επίσης με κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Στην ανατολική πλευρά του ναού οι τρεις κόγχες του ιερού είναι πολύπλευρες.
Το εντυπωσιακό καμπαναριό είναι ενσωματωμένο στη νοτιοδυτική γωνία του ναού στο κάτω τμήμα του, το οποίο ανέρχεται σε μεγάλο ύψος πάνω από τη στέγη του. Εκτός από τα πολλά παράθυρα στο υψηλότερο σημείο έχει τοξοειδή δίλοβα ανοίγματα. Στην αρχή των τόξων είναι αναρτημένες οι καμπάνες. Πάνω από τα τόξα υπάρχει ρολόι που η καμπάνα του αντηχεί σε όλο το χωριό κάθε μισή ώρα.
Το εσωτερικό του ναού χωρίζεται σε νάρθηκα, κυρίως ναό, και ιερό βήμα. Έχει τέσσερις πεσσούς-κολόνες από τους οποίους οι δύο ανατολικοί ταυτίζονται με το τέμπλο, και οι δύο δυτικοί στέκονται στον κυρίως ναό. Αυτοί οι τέσσερις πεσσοί- κολόνες με τα σφαιρικά τρίγωνα στηρίζουν το οκτάπλευρο τρούλο. Το ιερό βήμα καταλαμβάνει το ανατολικό τμήμα του σταυρικού τετραγώνου, δηλαδή όλη την ανατολική κεραία του σταυρού. Λέγεται ότι συνέβη αυτό διότι λόγω υψηλού κόστους μειώθηκε το αρχικό μήκος του ναού. Σήμερα το εσωτερικό του ναού περιέχει τοιχογραφίες με τη συνήθη διάταξη της εικονογραφίας. Στον τρούλο δεσπόζει ο Παντοκράτορας, στη στεφάνη οι δώδεκα Απόστολοι, στα σφαιρικά τρίγωνα οι τέσσερις Ευαγγελιστές ενώ στην αψίδα του ιερού βήματος εικονίζεται η Παναγία βρεφοκρατούσα ως μεσίτρια μεταξύ ουρανού και γης.
Το περίτεχνο λευκό μαρμάρινο τέμπλο κοσμείται, εκτός από το δωδεκάορτο πάνω, εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης με μεγάλες βυζαντινές εικόνες με τις ενδείξεις της προσφοράς. Οι υπόλοιπες επιφάνειες περιέχουν τοιχογραφίες, στις οποίες έχουν σημειωθεί οι προσφορές και οι δεήσεις. Ο ναός έχει άπλετο φως από τα έγχρωμα υαλογραφήματα των παραθύρων. Στο κέντρο του ναού τονίζεται ο άξονας του ύψους ως σύμβολο βιωματικής έκφρασης της μετάνοιας και της κατάνυξης.
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να γίνει μία σύντομη αναδρομή στο παρελθόν. Σύμφωνα με πληροφορίες, το μεγαλοπρεπές και πολυδάπανο αυτό έργο ιδρύθηκε με τις χορηγίες των Πελετιωτών της διασποράς, όπως είναι χαραγμένα με επιγραφική τα ονόματά τους σε μαρμάρινες πλάκες, οι οποίες είναι αναρτημένες έξω στη δεξιά πλευρά της εισόδου, καθώς και με την προσωπική εργασία των κατοίκων.
Ο ΙΕΡΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΕΛΕΤΩΝ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΘΕΜΕΛΙΩΝ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1955 ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ. ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ Η’ ΜΠΕΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΕΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΕΛΕΤΩΝ. ΚΑΘΗΓΙΑΣΘΗ ΥΠΟ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΤΟΥ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ Κ.Κ. ΘΕΟΚΛΗΤΟΥ ΤΟΥ Β’ ΚΑΤ. ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1967
ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΟΣ Κ. ΤΡΟΥΜΠΑΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΘ. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Π. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΚΩΝ/ΝΟΣ Π. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΚΩΝ/ΝΟΣ Ι. ΚΑΡΔΑΣΗΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Π. ΚΑΡΔΑΣΗΣ
ΔΗΜΗΤ. ΔΙΑΜ. ΚΑΡΔΙΑΣΜΕΝΟΣ
ΚΩΝ/ΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δ. ΚΟΙΚΟΣ
ΙΟΑ. ΑΝΔ. ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Η ΜΠΕΗΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Π. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ
ΘΕΟΔΩΡΟΣ Π. ΚΩΣΤΑΚΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΚ. ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ
Το θαυμάσιο αυτό έργο, το οποίο είναι απαράμιλλης αισθητικής αξίας, βρίσκεται σήμερα χάρη στην πρωτοβουλία και στις ενέργειες της τότε εκκλησιαστικής επιτροπής, στους αείμνηστους, Παναγιώτη Αθαν. Βουδούρη , Νικόλαο Δημ. Κόικο και Νικόλαο Γεωρ. Κατσουράνη.
Κύρια χαρακτηριστικά του ναού είναι η αρχιτεκτονική και η εξαιρετική ποιότητά του τα οποία τον αναδεικνύουν σε έργο υψηλού επίπεδου και επίτευγμα προικισμένων ανθρώπων σε δύσκολες εποχές. Ο ναός είναι αφιερωμένος στους Δώδεκα Αποστόλους και γιορτάζει στις 30 Ιουνίου με πανηγυρική λειτουργία και η προσέλευση είναι μεγάλη από όλη τη γύρω περιοχή. Σε όλους όσους συνέβαλαν στην κατασκευή αυτού του έργου οφείλεται τιμή και σεβασμός.
Κλείνοντας υπογραμμίζεται ότι ο ναός των Αγίων Αποστόλων μπορεί να ερμηνευτεί μόνο με τα αξιολογικά κριτήρια της εποχής στην οποία ιδρύθηκε. Γι’ αυτό άλλωστε και η σύγχρονη έρευνα , στην πολύ συνοπτική αυτή περιγραφή, προσπάθησε να προσεγγίσει και να καταγράψει την αυθεντική του ταυτότητα.
Τέλος δράττομαι της ευκαιρίας να τονίσω ότι όλη η ελληνική επικράτεια είναι διάσπαρτη από πολλούς ναούς, επιβλητικούς ή ταπεινούς. Όλα αυτά τα οικοδομήματα είναι χώροι λατρείας της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας μας η οποία δεν είναι η μόνη κυρίαρχη πηγή αξιών, αλλά και τρόπος ζωής, δεμένη με την ψυχή μας, με τις αξίες μας και την ηθική μας συνείδηση, τα ήθη και τα έθιμά μας, τις χαρές και τις λύπες μας, και παραμένει μήτρα και κιβωτός του πολιτισμού μας. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η χριστιανική μας παράδοση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με τα πολιτιστικά λαϊκά δρώμενα του τόπου μας, τα πανηγύρια τα οποία είναι ύψιστης πολιτιστικής σημασίας διότι σ’ αυτά συμμετέχουν άνθρωποι όλων των ηλικιών επικοινωνούν, διασκεδάζουν εκτονώνονται.
Βενετία Γεωργοστάθη-Ντάσκα
Πτυχιούχος Θεολογικής Σχολής - Παν/μίου Αθηνών
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ