Σαν σήμερα πριν από 111 χρόνια, στις 3 Ιουνίου 1909 , μία μικρή ομάδα ομογενών από τα χωρά του τέως Δήμου Μαριού προχωρά στην ίδρυ...
Σαν σήμερα πριν από 111 χρόνια, στις 3 Ιουνίου 1909, μία μικρή ομάδα ομογενών από τα χωρά του τέως Δήμου Μαριού προχωρά στην ίδρυση του Συλλόγου Δημομαριωτών «Αθηνά». Ο φιλοπρόοδος Σύλλογος ιδρύθηκε από Έλληνες μετανάστες, με καταγωγή από τα χωριά Αμυγδαλιά, Κουνουπιά, Μαρί, Πελετά, Πηγάδι, Πούλιθρα, Πυργούδι, Τσιτάλια και Χούνη του σημερινού Δήμου Νότιας Κυνουρίας.
Το ιστορικό υπόβαθρο
Στα τέλη του δέκατου ένατου και στις αρχές του εικοστού αιώνα στην Ελλάδα αλλά και εν γένει τη Νοτιοανατολική Ευρώπη σημειώθηκε το φαινόμενο της μαζικής υπερπόντιας μετανάστευσης τμημάτων του πληθυσμού προς τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Η γρήγορη εκβιομηχάνιση της οικονομίας, η πληθώρα των πρώτων υλών και η έλλειψη εργατικού δυναμικού ευνόησαν το μεταναστατευτικό αυτό ρεύμα στην αμερικάνικη ήπειρο. Η ελληνική μεταναστευτική ροή οφειλόταν κατά κύριο λόγο στην οικονομική κρίση που διήλθε το ελληνικό βασίλειο από την κατάρρευση του αγροτικού προϊόντος της σταφίδας, γεγονός που επηρέασε συλλήβδην τις γεωργικές περιοχές και δη την Πελοπόννησο, όπου η κατοχή μικρών γεωργικών εκτάσεων ήταν διαδεδομένη. Οι Έλληνες μετανάστες επιδίωκαν είτε τη διατήρηση του προ της κρίσης επιπέδου διαβίωσής τους είτε την αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος. Οι περισσότεροι απασχολήθηκαν σε εργασίες ως ανειδίκευτοι εργάτες στη βιομηχανία και τα ορυχεία, άλλοι ως υπάλληλοι επιχειρήσεων, ενώ ένας περιορισμένος αριθμός προσπάθησε να δημιουργήσει τη δική του μικρή επιχείρηση. Η επιτυχής εγκατάσταση μεταναστών λειτούργησε ως εφαλτήριο για τον ερχομό νέων ρευμάτων από την ίδια κοινότητα ή την ευρύτερη περιοχή.
Ενδεικτικά, την περίοδο 1890 - 1911 το 56,51% των μεταναστών προερχόταν από την Πελοπόννησο. Η Αρκαδία διέθετε το υψηλότερο ποσοστό μετανάστευσης σε σύγκριση με τον πληθυσμό της, ήτοι το 15,10%. Οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής της Νότιας Κυνουρίας επέλεξαν κατά κύριο λόγο το Σαν Φρανσίσκο, το Μπέρμιγχαμ, το Σικάγο και τη Νέα Υόρκη ως τόπο μαζικής εγκατάστασης. Τα πρώτα τοπικά σωματεία στη Νέα Υόρκη ιδρύθηκαν το 1904.
Η αιτία ίδρυσης του Συλλόγου
Η απόφαση για τη σύσταση του ομογενειακού Σωματείου ελήφθη στην ταβέρνα του Γεώργιου Μωριάτη στην οδό Roosevelt. Η απώλεια ενός άπορου ομογενούς έθετε επί τάπητος το ζήτημα της ταφής του, εφόσον ο εκλιπών δεν είχε ούτε περιουσία ούτε συγγενείς για να καλύψουν τα έξοδα της νεκρώσιμου ακολουθίας. Με πρωτοβουλία των ομογενών διενεργήθηκε έρανος, μέσω του οποίου συγκεντρώθηκαν τα απαραίτητα χρήματα για την κάλυψη των εξόδων. Η περίσταση αυτή αποτέλεσε το έναυσμα για την ίδρυση ενός Συλλόγου των καταγώμενων από τα χωριά του τέως Δήμου Μαριού, ο οποίος θα συντόνιζε και θα βελτίωνε τη ζωή των μεταναστευσάντων.
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο το απάρτισαν ο Παναγιώτης Βελώτας (Πρόεδρος), ο Κωνσταντίνος Καρδάσης (Αντιπρόεδρος), ο Γεώργιος Μητσινίκος (Ταμίας) και ο Χρήστος Σαρρής (Γραμματέας).
Η οργάνωση του Συλλόγου
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου ήταν δωδεκαμελές και οι αρχαιρεσίες για την ανάδειξή των μελών του πραγματοποιούταν ετησίως, κατά τη λήξη του έτους συνδυαζόμενες με την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας. Στην πολύχρονη δράση του σωματείου, πλήθος ομογενών καταγωμένων από τα χωριά του τέως Δήμου Μαριού διετέλεσαν μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου αποδεικνύοντας εμπράκτως τη φροντίδα και το μεράκι με το οποίο περιέβαλλαν τον Σύλλογο «Αθηνά», καθώς μεριμνούσαν για τη συνεχή τροφοδότησή του με νέα μέλη που αναλάμβαναν να συνεχίσουν το έργο των προκατόχων τους με μεγαλύτερη θέληση και επιθυμία. Όσον αφορά δε τις συνεδριάσεις του Συλλόγου τελούνταν το λιγότερο έξι και το περισσότερο δέκα ανά τακτά χρονικά διαστήματα του έτους, με κύρια θέματα τη διεξαγωγή αρχαιρεσιών και την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, την οργάνωση της ετήσιας χοροεσπερίδας, την πραγματοποίηση του πασχαλινού γλεντιού, την διοργάνωση της ετήσιας καλοκαιρινής εκδρομής, τη συζήτηση περί του οικονομικού απολογισμού και των έργων που πραγματοποίησε ή επρόκειτο να πραγματοποιήσει ο Σύλλογος.
Με την κάμψη των πρώτων δυσκολιών και τη συστηματικότερη οργάνωση του σωματείου, κατέστη δυνατή η ανάπτυξη των πολιτιστικών δράσεων του σωματείου. Η ετήσια χοροεσπερίδα, η πασχαλινή εορτή και η καλοκαιρινή εκδρομή προσέφεραν τη δυνατότητα στα μέλη του Συλλόγου να σφυρηλατήσουν και να αναπτύξουν τις σχέσεις τους στις Ηνωμένες Πολιτείες, να συναντηθούν από κοντά και να ανταλλάξουν νέα, να διατηρήσουν τη σύνδεσή τους με την πατρίδα, να πληροφορηθούν ειδήσεις για τους συγγενείς και τους φίλους τους στο χωριό και τέλος να διασκεδάσουν. Αρχικά, το 1921 διοργανώνεται η χοροεσπερίδα του Συλλόγου, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, το 1931, καθιερώθηκε το πασχαλινό γλέντι των ομογενών. Στις εκδηλώσεις αυτές η μουσική και ο χορός είχαν την τιμητική τους, ενώ το «παρών» έδιναν όχι μόνο οι ομογενείς των κοινοτήτων του τέως δήμου Μαριού, αλλά και Αμερικανοί υπήκοοι που συνδέονταν φιλικά με τα μέλη του Συλλόγου. Κατά τη διάρκεια των συγκεντρώσεων αυτών πραγματοποιούταν αναλυτική έκθεση των πεπραγμένων του σωματείου, καθώς και ενδελεχής αναφορά στις επικείμενες δράσεις του. Μέσω των λαχειοφόρων που διενεργούνταν, ο Σύλλογος συγκέντρωνε τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για την ενίσχυση των κοινωφελών έργων στην πατρίδα. Ευχή και επιθυμία όλων των παρευρισκομένων ήταν τα παιδιά τους να συνεχίσουν με τον ίδιο ζήλο την προσφορά τους στο Σύλλογο. Τέλος, η καλοκαιρινή εκδρομή που πραγματοποιούσε ευκαιριακά ο Σύλλογος προς κοντινούς προορισμούς της υπαίθρου της Νέας Υόρκης, ερχόμενος σε επαφή με άλλα ελληνικά σωματεία που τύγχαναν να διαβιούν εκεί, αποτελούσε μία ευχάριστη συνάντηση πριν την θερινή ανάπαυλα των καλοκαιρινών μηνών.
Η σχέση με τα υπόλοιπα αρκαδικά σωματεία
Έτι περαιτέρω, ο Σύλλογος «Αθηνά» φρόντιζε να διατηρεί φιλικούς δεσμούς και με τα υπόλοιπα αρκαδικά σωματεία, όπως ο «Γέρος του Μοριά», συμμετέχοντας στις εκδηλώσεις τους. Το σωματείο συνέπραττε από κοινού με τους υπόλοιπους αρκαδικούς Συλλόγους και συμμετείχε στις διοργανώσεις και τον εορτασμό των εθνικών επετείων, ενισχύοντας και οικονομικά τις κοινές αυτές δράσεις, καθώς ιδιαίτερα στις παρελάσεις τα αρκαδικά σωματεία εκπροσωπούνταν από το άρμα του Συλλόγου Αρκάδων «Γέρος του Μοριά». Επίσης, σημαντική υπήρξε η οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου στο ελληνικό σχολείο του Bronx, την Ακαδημία του Αγίου Βασιλείου στο Garrison, το ελληνικό κολλέγιο του Brookline και στη Βιβλιοθήκη που διατηρούσε η ομογένεια στην πόλη της Νέας Υόρκης.
Οι επαφές με την Ελλάδα και το κοινωφελές έργο
Στην Ελλάδα, οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες και η ανάγκη των τοπικών κοινωνιών για ανάπτυξη ώθησαν αρκετές φορές τους τοπικούς παράγοντες αλλά και κατοίκους των χωριών του τέως Δήμου Μαριού να απευθύνουν, διαμέσου επιστολών τους, εκκλήσεις προς το Σύλλογο «Αθηνά», ενημερώνοντας το Διοικητικό Συμβούλιο και τα μέλη του Συλλόγου, για τα ζητήματα που απασχολούσαν την περιοχή, ούτως ώστε οι δεύτεροι να μπορέσουν να συνδράμουν οικονομικώς και υλικώς για τη διευθέτηση του προβλήματος που ταλάνιζε τις τοπικές κοινωνίες. Τα κυριότερα αιτήματα αφορούσαν τα διδακτήρια της περιοχής, τη διάνοιξη και συντήρηση του οδικού δικτύου, καθώς και την κατασκευή ή επισκευή κτισμάτων των κοινοτήτων, όπως ο ιερός ναός των Αγίων Αποστόλων, ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδας στην Αμυγδαλιά, το αγροτικό ιατρείο Πελετών κ.ά.. Ταυτόχρονα, πολύτιμα υπήρξαν τα εμβάσματα των μελών του Συλλόγου προς τους οικείους τους στη μητροπολιτική Ελλάδα, με τα οποία ενίσχυαν την οικονομία της κοινότητας και δη κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και αργότερα του Εμφυλίου Πολέμου. Στις ανάγκες των κοινοτήτων οι ομογενείς ανταποκρίνονταν είτε εν συνόλω, μέσω της οικονομικής ενίσχυσης του Συλλόγου «Αθηνά» είτε ατομικά προσφέροντας ο καθένας από το υστέρημά του.
Από τις πρώτες δράσεις του Συλλόγου ήταν η χρηματοδότηση για την κατασκευή και επισκευή των Δημοτικών Σχολείων του τέως δήμου Μαριού. Σε συνεννόηση με τη διεύθυνση πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Αρκαδίας, ο Σύλλογος «Αθηνά» ανέλαβε να χρηματοδοτήσει τα διδακτήρια της περιοχής σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο διαθέτοντας μεγάλα ποσά. Έτσι, επετεύχθη η ανέγερση περίλαμπρων σχολικών μονάδων στην Αμυγδαλιά, την Κουνουπιά, το Μαρί, τα Πελετά, το Πηγάδι, τα Πούλιθρα, τα Τσιτάλια και τη Χούνη, γεγονός που φανερώνει το συνεργατικό και ευεργετικό πνεύμα που διέπνεε τα μέλη του σωματείου, τα οποία αρκετές φορές είχαν τη χαρά να παρευρίσκονται στα εγκαίνια των έργων που πραγματοποιούνταν με την ενίσχυση του σωματείου. Εντούτοις, η ευεργετική δράση του Συλλόγου δεν περιορίστηκε μονάχα στην κατασκευή των διδακτηρίων αλλά συνεχίστηκε και επεκτάθηκε μέσα από την επιχορήγηση για την εξασφάλιση του υλικοτεχνικού εξοπλισμού και των αναλώσιμων υλών, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη μάθηση των παιδιών της περιοχής. Πραγματοποιώντας συχνές επισκέψεις, αντιπροσωπεία του Συλλόγου φρόντιζε να ελέγχει και να βοηθά στη χρηστότερη διάθεση των χρημάτων για την ολοκλήρωση του επιθυμητού αποτελέσματος.
Χρηματική ενίσχυση σε άπορους
Συγχρόνως, ο Σύλλογος φρόντιζε να διαθέτει οικονομικά βοηθήματα, τόσο σε οικογένειες ομογενών όσο και σε οικογένειες των χωριών του τέως Δήμου Μαριού. Έτσι, ομογενείς που είχαν κάποιες οικονομικές δυσκολίες ή αστοχίες, δέχονταν τη χρηματική υποστήριξη του σωματείου μέχρις ότου μπορέσουν να ανακάμψουν και να ξεπεράσουν τις οικονομικές αυτές δυσχέρειες. Όσον αφορά το πλαίσιο της κοινωφελούς και υποστηρικτικής δράσης του Συλλόγου «Αθηνά» στη μητροπολιτική Ελλάδα, το σωματείο προσέφερε μετά το πέρας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου χρηματικό επίδομα υπέρ των αναπήρων πολέμου που κατάγονταν από τα χωριά του τέως Δήμου Μαριού, με περίπου δέκα ανάπηρους πολέμου της περιοχής να λαμβάνουν το ποσό των 150 δολαρίων έκαστος.
Η αναγνώριση του έργου του Σωματείου
Η κοινωφελής δράση των καταγόμενων των κοινοτήτων του τέως Δήμου Μαριού αναγνωριζόταν εν γένει από τους Έλληνες ομογενείς, ένας εκ των οποίων σημειώνει για τη δράση των Πελετιωτών: «Ο υποφαινόμενος, αν και εκ Δαρδανελλίων καταγόμενος είχα την ευκαιρίαν να γνωρίσω και να εκτιμήσω την εργατικότητα, την τιμιότητα, την πρόοδον και τον πατριωτισμόν των εκ της κωμοπόλεως ταύτης καταγωμέων. Τα Πελετά, πρέπει να είναι υπερήφανα δια τά απόδημα τέκνα των διότι πάντοτε ήλθον αρωγά εις κάθε πατριωτικόν σκοπόν. Επιχειρηματίαι, εις ξενοδοχεία και ανθοπωλεία, βιοπαλαισταί, διακρινόμενοι εις τιμιότητα, οι Πελετιώται και όλοι οι εκ του δήμου Μαριού καταγόμενοι εκέρδισαν μεγίστην εκτίμησιν εκ μέρους του ομογενούς και Αμερικανικού κοινού» και συνεχίζει αναφερόμενος στο Σύλλογο «Αθηνά»: «Προ πολλών ετών ωργάνωσαν ένα τοπικόν σωματείον τον Αλληλοβοηθητικόν Σύλλογον «Η Αθηνά» εκ των καλλιτέρων της μητροπόλεως ταύτης».
Συχνές, όμως, ήταν και οι ευχαριστίες επίσημων εκπροσώπων του κράτους, διοικητικών και πολιτικών, προς το κοινωφελές έργο και την αρωγή του Συλλόγου «Αθηνά» στην ευρύτερη περιοχή των χωριών του τέως Δήμου Μαριού: «Ο κ. Νομάρχης [...] έλαβε και πάλιν αφορμήν να τονίση ότι πρέπει να είμεθα υπερήφανοι διά τους συμπατριώτας μας του εξωτερικού των οποίων μοναδική φροντίς και επιδίωξις είναι το μεγαλείον και η πρόοδος της γενέτειρας των, ανεγείροντες διά του μόχθου της εργασίας των σχολεία και εκκλησίας και συμβάλοντες προθύμως εις παν κοινωφελές έργον».
Η διάσωση της ιστορίας του Συλλόγου
Λαμπρές υπήρξαν οι εκδηλώσεις για την συμπλήρωση της πεντηκονταετηρίδος λειτουργίας του Συλλόγου. Ο Σύλλογος προχώρησε στην έκδοση ενός πολυσέλιδου χρυσόδετου λευκώματος με συνοπτική περιγραφή του πολυετούς κοινωφελούς έργου του. Για την κάλυψη των εξόδων του λευκώματος συνέδραμαν οικονομικά τα μέλη μέσω των αγγελιών που καταχώρησαν, ενώ τα πλεονάζοντα κέρδη θα ενίσχυαν το ταμείο του Συλλόγου. Συζήτηση έγινε και για την τροποποίηση του καταστατικού του Συλλόγου, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να εγγραφούν ως μέλη και ομογενείς Δημομαριώτες άλλων πολιτειών, για να μπορούν να συνεισφέρουν και αυτοί με τη σειρά τους στο σύλλογο, καθώς και να απολαμβάνουν των ίδιων προνομίων.
Η ενημέρωση των συγγενών
Μέσω των στηλών της εφημερίδος «Κυνουρία» οι ομογενείς φρόντιζαν να ενημερώνουν τους κατοίκους των κοινοτήτων του τέως Δήμου Μαριού για τα νέα και τις δράσεις του Συλλόγου, καθώς και για ενδιαφέρουσες κοινωνικές ειδήσεις που συνέβαιναν στη Νέα Υόρκη και αφορούσαν μέλη του Συλλόγου. Παράλληλα, δεν παρέλειπαν σε περιόδους γιορτών να στέλνουν τις ευχές τους προς όλους τους συμπατριώτες τους.
Οι δεσμοί φιλίας των μελών
Οι ισχυροί δεσμοί φιλίας, αλληλεγγύης και αλληλοκατανόησης που συνέδεαν τα μέλη του Συλλόγου διαφαίνονταν στις ευχάριστες αλλά και τις δυσάρεστες στιγμές. Ευχάριστες όταν τα μυστήρια του γάμου και της βάπτισης γέμιζαν χαρά και συγκίνηση τα μέλη, δυσάρεστες όταν έπρεπε να αποχαιρετήσουν κάποιο αγαπημένο πρόσωπο με το οποίο είχαν πορευθεί επί μακρόν στην ξενιτιά. Σε ετήσια βάση διοργανωνόταν επιμνημόσυνη δέηση για τα αποδημήσαντα μέλη του Συλλόγου, παρουσία πληθώρας ομογενών. Επιπροσθέτως, τα μέλη του Συλλόγου φρόντιζαν να δίνουν ισχυρό «παρών» σε κάθε εκδήλωση χαράς ή λύπης ενισχύοντας το πνεύμα της αλληλεγγύης και της ομάδας.
Οι επισκέψεις στην Ελλάδα
Κάποιοι από αυτούς είχαν τη δυνατότητα είτε κατά μόνας είτε οικογενειακώς είτε από κοινού μαζί με άλλους συμπατριώτες να πραγματοποιήσουν επισκέψεις στη γενέτειρά τους, για αρκετούς το ταξίδι αυτό καθυστέρησε για αρκετά χρόνια, ενώ για κάποιους άλλους δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, κρατώντας μονάχα την ανάμνηση της πατρογονικής τους εστίας. Όσοι επέστρεφαν από την πατρίδα κόμιζαν μαζί τους φωτογραφίες των χωριών της Νότιας Κυνουρίας, τις οποίες με χαρά επιδείκνυαν στα υπόλοιπα μέλη του Συλλόγου.
Επίλογος
Εν κατακλείδι, το πατριωτικό αίσθημα, ο ζήλος και η θερμή αγάπη των ομογενών μας λειτούργησε καταλυτικά για την επίτευξη και ολοκλήρωση πλειάδας έργων κοινωφελούς σκοπού που προήγαν και βελτίωσαν σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του τέως Δήμου Μαριού. Παρά τη φθορά του χρόνου, οι ομογενείς συνεχίζουν να κρατούν άσβεστη τη φλόγα του ομογενειακού Συλλόγου μυώντας στη δράση του και τους απογόνους τους, οι οποίοι από μικρά παιδιά μαθαίνουν την ιστορία του ομογενειακού σωματείου και σφυρηλατούν ισχυρούς δεσμούς με τα μέλη και τη μητροπολιτική Ελλάδα.
Επιμέλεια κειμένου: Γεώργιος Πήλιουρας
Βιβλιογραφία
Πρωτογενείς Πηγές:
- Αρχείο ομογενειακού Συλλόγου Δημομαριωτών «Αθηνά».
- Αρχείο εφημερίδας «Κυνουρία»
Δευτερογενείς Πηγές:
- Κιτρόεφ Αλ., «Η υπερατλαντική μετανάστευση», Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Οι Απαρχές 1900 - 1922, τ. Α1', εκδ. «Βιβλιόραμα», Αθήνα 1999 σσ. 123 - 172.
- Εμκε - Πουλοπούλου, «Η μεγάλη έξοδος», Η Ελλάδα τον 20ό αιώνα [1900 - 1910], εφημ. Η Καθημερινή - Επτά Ημέρες, 17 Οκτωβρίου 1999, σσ. 26 - 27.
.jpg)
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ